Dünyaya bir çocuk getirmeye karar veren anne adayının vücudu, değişmeye başlar. Beslenmesi, uyku düzeni, günlük aktiviteleri, giyimi ona göre olacaktır. Gün be gün dış görünüm değişirken içerden de çeşitli değişimler olmaya başlar. Hamileler, bu zorlu süreçte bazı hastalıklara normalden daha fazla maruz kalırlar. Üstelik bu hastalıkların tedavisi, taşımakta olduğu bebeğin sağlıgını riske etmemek için ayrı bir dikkat ve özen gerektirir. Bu yazımızda hamilelikte sık karşılaşılan Kulak Burun Boğaz hastalıkları ve bunların çözümleri konusunda anne adaylarına yardımcı olmak ve sık sorulan bazı sorulara yanıt vermek istedik.
Öncelikle bebek yapmaya niyet eden anne, kendisini ruhsal, mental ve fiziksel olarak buna hazırlamalıdır. Aile, iş, ev, finansman, bakım planlaması yapılır. Bir doktora basvurulur, tavsiyeler alınır. Bu esnada metabolik, alerjik, hormonal yada yapısal bir kronik hastalık varmı diye araştırılması, tavsiye ve tedbir alınması yararlı olur. Kronik Sinüzit, alerjik nezle, kronik kulak iltihapları , kronik boğaz ve bademcik iltihapları ile normal zamanlarda zar zor idare edilerek geçiştirilen burun içi deviasyon , konka hipertrofisi gibi tıkanıklık yaratan durumlar varsa tedavi edilmelidir. Bademcik iriliği nedeniyle oluşan solunum sıkıntıları varsa gebelik başlamadan önce gerekirse ameliyatla çözüme kavuşturulması yerinde olacaktır. Sigara mutlaka bırakılmalı egzersiz ve yürüyüşler yapılmalıdır.
Mevsim itibariyle sıklıkla ortaya çıkan nezle, grip, sinüzit, tonsillit ve farenjit gibi akut enfeksiyonlar hamilelikte daha sık olarak karşımıza çıkabilir. Hamilelerde bağışıklık sisteminin daha hassas olduğunu gösteren bulgular vardır. Örneğin nezle grip farenjit gibi hastalıklara daha sık rastlanır ve iyileşme süreci de daha uzundur. Bu gibi durumlarda özellikle ilk üç aylık dönemde yatak istirahatı bol sıvı ve vitaminler dışında ilaç kullanmayı tavsiye etmiyoruz. Ancak bakteriyel bir enfeksiyon söz konusuysa uygun bazı antibiyotikler tercih edilmek zorunda kalınabilir. Hamileliğin ileriki safhalarında grip gibi bulaşıcı hastalıkları olanlarla temas önlenmeye çalışılmalıdır. Endemik olacağı düşünülen Gripin aşısı yaptırılabilir. El yüz temizliği yapılmalı oda iyi havalandırılmalır. Yeterli taze sebze ve meyve tüketilmeye çalışılmalı bu olamıyorsa da vitaminler ile çinko, magnezyum gibi mineraller alınmalı yeterince balık tüketilmelidir. Hava değişimi ve klimalı ortamlarda vücudun ani ısı değişimine maruz kalması önlenmelidir. Ortam ve hava musait ise uygun bir şekilde güneş ısı ve ışınlarından yararlanmak bağışıklık sistemi üzerinde olumlu etki yapacaktır. Burun içinin serum fizyolojik yada biraz daha tuzlu olan (deniz suyu) kıvamındaki sıvılarla temizlenmesi faydalı ve güvenli olur…
Hamilelikte sık karşılaşılan bir durum da can sıkıcı burun kanamalarıdır. Bu durum sakin ve huzurlu kalması gereken anne adaylarını panikletebilir. Oysa bunun önemli bir kısmı hormonal aktivite nedeniyle artmış ve genişlemiş kılcal damarların sümkürme gibi küçük travmalarla daha kolay çatlaması nedeniyle olur. Nemlendirici spreyler yararlı olacaktır tekrar eden durumlarda ise altta yatan bir neden olup olmadığı araştırılmalı ve tedavi edilmelidir, kendini onarmakta zorlanan ve sık sık kanayan bir kılcal damar kimyasal olarak dağlanabilir. Bazen bu araştırmalar sayesinde doğum esnasında ortaya çıkabilecek can sıkıcı kanama sorunları önceden tesbit edilebilir. Gebeliğin 3. ayındaki kusmalar ve ileriki dönemlerdeki reflü hastalığı ses kısıklığı ve gıcık öksürüklere neden olabilir, uzayan durumlarda olası diğer nedenler işin uzmanı ve modern tanı yontemleriyle ekarte edilmelidir. Bu dönemde yine sıklıkla tükrük bezi hastalıkları ve çeşitli baş boyun bölgesi enfeksiyonları boyunda ele gelen yumru ve bezelere neden olabilir. Böyle durumlarda en kötü senaryoların vurgulandığı internet bilgilerinin anne adayının strese girmesine neden olmak yerine, işin uzmanına danışarak bilgilenmek ve tedavi olmak daha doğru ve daha az stresli olacaktır.
Soru : Hamilelik öncesinde sık sık kulaklarım kaşınıp ve tıkanıyor ve hatta ağrı ve akıntı da yapabiliyor, tedavisiz geçmiyor, ne yapabilirim?
Kulak kaşıntısı ve tıkanıklıklar; kir, egzema, mantar ve kronik orta kulak enfeksiyonu kaynaklı olabilir. Kesinlikle kulak temizleme çubuklarını kulak kanalının içine sokmamak gerekir. Kirler doktorunuz tarafından uygun yöntemlerle uzaklaştırılır ve egzema ve mantar varsa uygun tedavi önerilir. İlerlemiş durumlarda ise antibiyotik gerekebilir. Bu aşamada uygun bir tedavi şeçilmesi önem arzeder. Alerjik ve egzematik kişilerde kulakların sudan korunması gerekebilir.
Soru : Alerjik nezlem var baharda artıyor ayrıca tozlu ortamlardada çok hapşırıyorum, ne yapabilirim, ayrıca hapşırmanın bebeğime bir zararı olurmu.
Alerjiler genetik geçiş gösteren ve uygun ortamlarda artan bir rahatsızlıklardır. Alerji hapları tüm gebelik sırasında rahatça kullanabileceğimiz ilaçlardan değildir maalesef ama ileri aylarda tuzlu su ve bazı kortizonlu spreyler önerilen dozlarda kullanılabilir. Esas fayda alerjen maddelerden ve stresden uzak durmaya çalışarak elde edilir. Normal hapşırıklar bir sorun teşkil etmez ancak çok nadir durumlarda şiddetli gıcık öksürükler gibi gebeliğin ilk başlama haftalarında düşügü kolaylaştırıdığı yada son haftalarda doğumu başlatabildiği düşünülebilir.
Soru : Kronik sinüzitim var sık sık tekrarlıyor ve ağrılarım ilaç kullanmadan geçmiyor, hamileyken yine sinüzitim tutarsa ne yapmalıyım?
Esasında hamilelik öncesinde sinüzitinizi tetikleyen deviasyon, polip, konka hipertrofisi sinüs kanallarının yapısal darlıkları vb. gibi nedenlerin ameliyat yada uygun tedavilerle giderilmesi uygun olurdu ama bu safhayı aştı iseniz özellikle ilk 3 aydan sonra bazı tedaviler yapılabilir. Baş ağrıları için gebelikte ve emzirirken güvenle kullanabileceginiz tek ağrı kesiciler parasetamol grubu olanlardır.
Soru :Hamileyken nezle yada grip gibi bulasıcı bir hastalık kaptığımda bu bebegime de geçer ve onu hasta eder mi?
Bu gibi hastalıklar solunum yoluyla geçtiğinden bebeginize bulaştırmazsınız. Ancak siz çok ağır geçirecek olursanız bebeğinizde dolaylı olarak etkilenecektir. Vucut ısı ve enerjinizi uygun seviyede tutacak şekilde yatak istirahatı yapıp uygun sıvı ve gıdayla desteklemeniz yeterlidir.
Soru : Burun tıkanıklığından çok rahatsızım, hiç uyuyamıyorum. hamile iken burun ameliyatı olabilirmiyim? Peki ya tam doğum öncesi grip olursam ve sezeryen gerekirse?
Hamile iken ameliyat ancak hayati durumlar söz konusu olduğunda yapılmalıdır, gereksiz risk alınmamalıdır. Ancak üst solunum yollarından akut hasta iken de mecburen sezaryen ameliyatı olabilirsiniz. Bebek çok kısa süre anestezi maruz kalacaktır çünkü. Buradaki en önemli sıkıntı, ameliyat sonrasında öksürdüğünüzde dikiş yerlerinizde ağrı duyacak olmanız ve bebeğe solunum yolu enfeksiyonu bulaştırmanız söz konusudur. Enfeksiyonun ilerleyerek alt solunum yolu enfeksiyonuna dönüşme riski azdır.
Soru : Ben hasta iken emzirirsem bebeğime de bulaşırmı, süt emzirirken ilaç kullanabilir miyim. Bebeğimden ayrı durmam gerekir mi?
Doktorunuz tarafından aksi söylenmediği sürece elbette emzirebilirisiniz hatta bence emzirmeniz faydalı olur. Kendiniz için cerrahi maskeler kullanabilirsiniz ama yine de garanti olmayacaktır. Buna ragmen bebeğinizden ayrı kalmayın ve aksi söylenmedikçe emzirin sizde oluşacak koruyucu antikorlar bebeğinizin bağışıklık sistemini destekleyecektir. Süte geçerek bebek için sakıncalı olabilecek ilaçları doktorunuz önermeyecektir zaten. Bebeğinizin nezle olması durumunda ise en iyi ilaç,anne şefkati ve sütüyle beraber belki biraz da buruna serum fizyolojik damlatmak olacaktır.
Soru : yeni hamile olduğumu öğrendim, grip ve grip aşıları hakkında endişelerim var sizce grip aşısı olmalımıyım. Aşının bana yada bebegime bir sakıncası olur mu?
Grip aşıları hakkında son yıllarda çok fazla spekülasyon oldu. Aşının yüzde yüz koruyucu olmadığı, hassas bazı kişilerde nadiren de olsa bazı yan etkilere neden olduğu ve çok fazla abartıldığı gibi durumlar söz konusu. Bu kuvvetli influenza H1N1 ve H3N2 suşları için de geçerli. Ancak bu konuda en yetkili otorite kabul edilen Amerikan FDA kurumunun da önerdiği gibi çocuk ve yaşlılar, kalp, akciğer, astım, diyabet gibi kronik yıpratıcı hastalığı olanlar ile hamilelerin grip aşısı olmasında FAYDA var. Bir grip salgınında hamilelerin grip kapma olasılıkları diğer bireylere göre en az 2-3 kat daha fazla bulunmuş çünkü.. Kendinizi yeterince güçlü ve sağlıklı hissetmiyorsanız aşı yaptırmalı yada bu kararı doktorunuzla birlikte vermeniz en doğrusu olabilir. Yoğun şeker içeren gıdalardan uzak durmak, sigarayı kesmek ve düzenli egzersiz yapmak, grip virüslerine karşı daha güçlü bir bünyeye sahip olmamızı sağlar. Esasen bizi hasta eden şey, grip virüsünün kendisinden çok bizim zayıf düşmüş bünyemizdir. Bu nedenle kendimize çok iyi bakmamız gereklidir, bu durum hamilelerde iki kez geçerlidir.